Her yıl 14 ‐ 16 Ağustos tarihlerinde Meryem Ana’nın ölüm günü anısına düzenlenen panayır.
Her yıl 14 ‐ 16 Ağustos tarihlerinde Rumlar tarafından düzenlenen Meryem Ana Panayırı, adanın en kalabalık olduğu döneme denk gelir. İnanışa göre 15 Ağustos Meryem Ana’nın ölüm günü. Hristiyan inanışında azizlerin ölüm günü şenlik gibi kutlanıyor. Meryem Ana’nın ölüm günü anısına düzenlenen bu panayırda, Yunanistan‘da ve başka ülkelerde yaşayan adalılar, onların çocukları ve torunları bir araya geliyor.
Panayıra Tepeköy, ev sahipliği yapıyor. Panayır için kurbanlar kesiliyor, yemekler, tatlılar hep birlikte keyifle, sohbetle yapılıyor. Daha sonra köy meydanına masalar kuruluyor. Kalabalık geç saatlere kadar dans ediyor, sirtaki yapıyor, adanın şarapları eşliğinde eğleniyorlar. Eğlence sabaha kadar devam ediyor.
15 Ağustos Meryem Ana günü arifesinde, (14 Ağustos) Gökçeada’da evler temizlenir, kiliseler yıkanır ve akşama doğru herkes en güzel giysilerini giyerek rit yemeği hazırlıklarına katılır. Bu hazırlıkların bir aşaması olarak adak sahipleri, adaklarını arife günü öğleden sonra Tepeköy’deki kilisenin bahçesindeki ağaçlara bağlarlar. Kurbanlıklar, burada kilisenin papazı tarafından adak sahiplerinin de bulunduğu takdis töreni ile kutsanır. Takdis için papaz, adaklık hayvanların başına eliyle haç işareti (istavroz) yaparak ilahiler ve dualar okur, beraberinde tütsü de yapar. Tepeköy’de yaşayan hiristiyanlar kurbanlarını, genellikle köyün girişindeki yanında pınarı olan meşe ağacının altında ve toprak zeminde kesmeye özen gösterirler. Bu kurbanları köyün girişinde ve yol kenarında kesmeleri, kötü ruhların bu yerleşim yerine ve burada bulunan insanlara zarar vermelerini engelleme düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Kurbanların kesim işlemleri yapılırken saat 18.00 civarında Tepeköy’deki kilisede, Metropolitin yönettiği ve iki saat süren bir ayin düzenlenir. Köyden bazı insanlar da bir sonraki gün için yapılacak yemek hazırlıklarına başlar. Kilisenin duvarının dış kısmına yan yana kurulan ocaklar için evlerden yakacak odunlar getirilir. Kilisenin bahçesinde bulunan bir evin içinde bu tip organizasyonlarda kullanılan tencere, kazan gibi kapkacak ve tezgâhlar kullanılarak köylülerce gece boyunca doğranan etler sabah erkenden pişirilir ve etin suyundan birkaç kazan bulgur pilavı yapılır. Yemek öğleye kadar bir odada dinlendirilir. Adaklar ise genelde, kimisis ünvanına sahip kiliselere adanır. Ada’da bu kiliselerin sayısı üçtür. Özellikle Tepeköy’deki Evangelismos Teodokus kilisesine adanan kurbanların etleriyle, köy meydanında topluca yenen rit yemeği ve eğlence düzenlenmektedir. Bu eğlence için kesilen adaklar, ada da, ada dışında veya yurt dışında yaşayan Gökçeada’lı Ortodoks Hiristiyanlar tarafından çeşitli nedenlerle ( hastasının iyi olması, çocuğunun iş sahibi olması, çocuk sahibi olmak veya ev sahibi olmak vb. isteklerle ) yaptıkları adaklardan oluşur. Ayrıca Zeytinli’deki Aya Yorgi kilisesinde, Dereköy’de kimisis olan kilise ile bazı manastırlarda, 15 – 24 Ağustos tarihleri arasında adak kurbanları kesilip, rit yemekleri sunulmaktadır. Çoğu dinde görülen kurbanın uygulama şekli olan topluca yenen yemek ( rit yemeği ) görüntüsü, orada bulunan insanların Tanrı ile yemeğin paylaşıldığı inancıdır. Panayıra başta Yunanistan olmak üzere Almanya, Belçika gibi ülkelerden cemaat din adamlarından katılanlar olur. Gökçeada’lı olması nedeniyle, Fener Rum patriği Bartholemeos’un da panayıra katılıp ayin yönettiği de olağandır. Bu ayinlerin benzeri diğer kiliselerde de yapılır. Meryem Ananın göğe yükseliş ( ölüm yıl dönümü ) olan 15 Ağustos günü Tepeköy’deki kilisede ayin saat 09.30 da başlayıp 12.00 de sona erer. Ayin boyunca yerli yabancı ve hatta müslümanlarca dolan kiliselerde, ana mekana girişte sol taraftan başlamak üzere değişik yerlere mum yakılıp bırakılır. Giriş kapısının karşısına konulan ve kiliseye giren her insanın öncelikle selamladığı saygı gösterdiği ve eğilerek öptüğü, çevresi çiçeklerle süslenen İsa ve Meryem ikonalarının ön kısmına hamur ve ekmek parçaları yanı sıra, bazıları da para bırakmaktadırlar. Ayini yöneten Metropolit, Evharistiya duasını, diğer din adamları ve cemaatten de bazı kişilerin katılımı ile sesli bir şekilde okur. Daha sonra Metropolit, ayine katılan diğer metropolitler ile beraber, başta resmi konuklar olmak üzere sıraya giren cemaate kaşıkla şarap ikram ederler. Kişiler, şarabın üzerine de ekmek yiyerek ibadetini tamamlar. Evharistiya sonunda bağış toplanır ve ayin sona erer. Ayinden sonra, Metropolit ve resmi konuklar yemeğin tadına bakarak dağıtım sürecini başlatırlar. Rit yemeğinden artan yemekler, o günün akşamında düzenlenen ve gece yarısına kadar süren müzikli eğlence sırasında, konuklara para karşılığında ikram edilir. Bu eğlencede açık artırma yöntemiyle köy yararına para da toplanır. Panayır sayesinde, farklı yerlerde yaşayan Gökçeada’lı Rum Ortodoks Hiristiyanlar birbiriyle kaynaşır. Faaliyetlerde herkesin gösterdiği çaba dayanışmayı artıran bir rol oynar. Kurban kesme süreci değişik mekanlarda 25 Ağustosa kadar devam eder. Bunların önemlilerinden biri de Marmarostaki denize bakan bir yamaçta yer alan ” Aya Panaia Balomeni ” ( Yamalı Meryem ) manastırında 17 Ağustosta toplanan ortodoksların adak ritüeli, Tepeköy’dekinin aynısıdır. Son olarak Bartelemeos’un köyü Zeytinli’de bulunan Aya Yorgi kilisesinde ( bu kilise de kimisis olarak nitelendirilir ) 24 Ağustos da kurban kesimi yapılır ve yemekler ikram edilir. Gökçeada Ortodoks Hiristiyanlar kendi dinlerinin özünde olmayan bir geleneği benimsemiş ve sürdürmektedirler. İlahi dinlerdeki uygulamalarla benzerlik gösteren bu kültür ve gelenek, Ada’da birlikte yaşadıkları müslümanların, kurban bayramındaki uygulamaları ile benzerlik taşır. Meryem Ana’nın ölüm yıl dönümü için kullanılan panaia, panagia, panayia kelimesi ” tamamen kutsal ” anlamında Meryem Ana yerine de kullanılır. Panayırın geçmişi ile ilgili kaynaklarda bilgi bulunmamakla beraber, yöre halkı bu geleneği büyüklerinden miras olarak aldıklarını ve yıllardır aynı coşkuyla kurban kestiklerini yemek ve eğlenceyle kutladıklarını belirttiler.
